Narażenie na działanie chemikaliów może powodować w perspektywie długo lub krótkoterminowej skutki, które mają wpływ na zdrowie, ale także komfort życia pracowników. Jedną z branż prężnie rozwijających się na terenie woj. warmińsko-mazurskiego, która w dużym zakresie stosuje czynniki chemiczne, jest produkcja laminatów poliestrowo-szklanych.
Są to głównie zakłady zajmujące się wytwarzaniem łodzi wycieczkowych, ale także mniejsze zakłady produkujące elementy łodzi np. dachy, daszki, siedziska. Proces produkcji laminatów jest procesem wieloetapowym, w którym zagrożenia związane są głównie z czynnikami chemicznymi stosowanymi w zakładach jak i obsługą maszyn eksploatowanych w procesach pracy. W związku z powyższym, inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Olsztynie w ramach realizacji tematu własnego „Ograniczenie zagrożeń zawodowych w zakładach produkcji laminatów poliestrowo – szklanych” w 2022 r. przeprowadzili kontrole w wytypowanych podmiotach. W czasie kontroli oceniano realizację obowiązków związanych z ekspozycją pracowników na niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia czynniki chemiczne w środowisku pracy, organizacją prac związanych z zagrożeniem wybuchem, ochroną pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez czynniki rakotwórcze, realizacją obowiązków nałożonych rozporządzeniem REACH i CLP, w części zakładów dodatkowo kontrolą objęto legalność i prawną ochronę stosunku pracy.
Czynniki chemiczne – zagrożenie dla zdrowia
W procesie produkcji laminatów poliestrowo szklanych stosowane są żywice poliestrowe, żelkoty i inne czynniki chemiczne tj. inicjatory polimeryzacji, aceton. Charakter stosowanych czynników chemicznych, jak również w większości przypadków, ręcznie prowadzony proces produkcji powoduje, że pracownicy narażeni są na ciągłą emisję lotnych związków organicznych tj. aceton oraz będący składnikiem żywic styren.
Przeprowadzone kontrole wykazały, że na stanowiskach laminowania ręcznego w ogóle nie zapewniono wentylacji, lub była ona niesprawna i nieskuteczna. Styren (in. winylobenzen), jest czynnikiem chemicznym działającym szkodliwie na organizm człowieka w następstwie jego wdychania, oddziałuje także drażniąco na oczy i skórę. Ponadto, zgodnie z klasyfikacją zawartą w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1272/20082, podejrzewa się, że styren działa szkodliwie na płodność lub dziecko w łonie matki. U osób narażonych działanie styrenu może objawiać się złym samopoczuciem, bólami głowy, nudnościami, wymiotami, zaczerwienieniem oczu. W przypadku niedostatecznej wentylacji opary styrenu, oprócz negatywnego oddziaływania na człowieka, są łatwopalne i mogą tworzyć mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Podobnie jak pary styrenu, tak i pary acetonu stosowanego przy produkcji laminatów są cięższe od powietrza, mogą gromadzić się przy podłożu i tworzyć mieszaniny wybuchowe z powietrzem.
Kontrole stanowisk pracy wykazały, że część pojemników z czynnikami chemicznymi jest otwarta w trakcie zmiany roboczej. Były to pojemniki z acetonem, w których moczone są pędzle i wałki stosowane w trakcie ręcznego przesycania koremat żywicą poliestrową oraz pojemniki z żywicami na stanowiskach dozowania żywicy.
Ponadto, pracodawca obowiązany jest do posiadania kart charakterystyki oraz aktualnego spisu stosowanych substancji i mieszanin chemicznych stwarzających zagrożenie. Przeprowadzone przez inspektorów pracy kontrole wykazały, że pracodawcy nie wywiązują się z powyższych obowiązków. W większości przypadków, zaniedbania dokumentacyjne polegały na nieposiadaniu przez kontrolowanych ww. wymaganych dokumentów. Dodatkowo, inspektorzy pracy stwierdzali, że część kontrolowanych nie opracowała wykazu prac szczególnie niebezpiecznych i szczegółowych wymagań bhp przy pracach szczególnie niebezpiecznych.
W czasie realizacji tematu stwierdzono również, że część pracodawców nie wywiązała się z obowiązku udostępnienia pracownikom instrukcji bhp określających m.in. zasady bezpiecznego stosowania substancji i mieszanin chemicznych
