Czy przepisy określają minimalną temperaturę w pomieszczeniach pracy?
Temperatura w miejscu pracy człowieka wpływa na jego wydajność, samopoczucie i zdrowie. W skrajnych przypadkach może zagrażać życiu. Jeśli odbiega znacznie od optymalnej (komfortowej), powoduje, że praca staje się mniej efektywna, uciążliwa, a nawet szkodliwa dla zdrowia. W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (w szczególności do metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania), nie niższą jednak niż 14°C, chyba, że względy technologiczne na to nie pozwalają (np. praca w chłodniach). W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna oraz w pomieszczeniach biurowych, temperatura nie może być niższa niż 18°C.
Pomieszczenie pracy to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie chodzi o konkretne miejsca w obrębie danego pomieszczenia, w którym pracownik wykonuje określone czynności, ale o całe pomieszczenie, które przeznaczone jest na pobyt pracowników w celu świadczenia pracy.
W jaki sposób organizować pracę na zewnątrz pomieszczeń?
Stanowiska pracy znajdujące się na zewnątrz pomieszczeń powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami związanymi w szczególności z warunkami atmosferycznymi, w tym przed opadami, zbyt niską temperaturą, silnym wiatrem i spadającymi przedmiotami.
Praca na otwartej przestrzeni, zwłaszcza zimą, w nieogrzewanych pomieszczeniach lub np. w chłodniach, wymaga stosowania specjalnej odzieży ciepłochronnej. Odzież ta dzieli się na odzież chroniącą przed zimnem (przeznaczoną do pracy w temperaturach poniżej 5°C) i odzież chroniącą przed chłodem (przeznaczoną do pracy w temperaturach do –5°C).
Wykonującym prace na wolnej przestrzeni należy zapewnić pomieszczenie, w którym pracownicy ogrzeją się lub zmienią odzież. Temperatura w nim nie powinna być niższa niż 16°C. W razie gdy ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni nie jest możliwe zapewnienie pomieszczenia, należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła, przy zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej.
W każdym przypadku pracodawca powinien zorganizować pracę tak, aby ograniczyć narażenie pracowników na niskie temperatury poprzez zastosowania skróconego czasu pracy, wprowadzenia rotacji na stanowiskach pracy czy wprowadzenie dodatkowych przerw, aby umożliwić pracownikom ogrzanie, przy czym skracanie norm czasu pracy oraz wprowadzanie dodatkowych przerw nie może powodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi. Pracodawca powinien także dokonać oceny ryzyka zawodowego, zapewnić przeszkolenie pracowników w zakresie oznak chorób wyziębienia i udzielania pierwszej pomocy oraz monitorować pracowników pod kątem objawów choroby.
Czy zimą przysługują pracownikom dodatkowe napoje i posiłki?
Ciepłe napoje należy zapewnić pracownikom zatrudnionym przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10ºC oraz w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1 000.
Posiłki należy zapewnić pracownikom wykonującym prace w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10°C oraz prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1 500 kcal (6 280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1 000 kcal (4 187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym. Za okres zimowy uważa się okres od dnia 1 listopada do dnia 31 marca.
O jaki zasadach należy pamiętać podczas zatrudniania młodocianych i kobiet?
Szczególnej ochronie podczas pracy w niskich temperaturach podlegają pracownicy młodociani. Wzbronione jest zatrudnianie młodocianych w temperaturze powietrza niższej niż 14°C, również przy wilgotności względnej wyższej niż 65%, np.: prace w chłodniach, przechowalniach produktów żywnościowych, zamrażalniach, również prace w warunkach narażających na stałe przemakanie odzieży, powodujące naruszenie bilansu cieplnego u młodych pracowników. Młodociany nie może także wykonywać pracy w środowisku o dużych wahaniach parametrów mikroklimatu, szczególnie przy występowaniu nagłych zmian temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15°C, przy braku możliwości stosowania co najmniej 15-minutowej adaptacji w pomieszczeniach o temperaturze pośredniej.
Podobnie, kobiety w ciąży nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią. Do tych prac zaliczamy m.in. prace wykonywane w mikroklimacie zimnym w warunkach, w których wskaźnik PMV jest mniejszy od −1,0 oraz prace wykonywane w środowisku o dużych wahaniach parametrów mikroklimatu, szczególnie przy występowaniu nagłych zmian temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15°C, przy braku możliwości stosowania co najmniej 15-minutowej adaptacji w pomieszczeniu o temperaturze pośredniej.
Czy praca w niskich temperaturach może negatywnie wpływać na zdrowie i życie pracujących?
Działanie niskiej temperatury wywołuje u człowieka hipotermię, czyli wychłodzenie organizmu. Może ona pojawić się szybko albo narastać w związku ze stopniowym wyziębianiem ciała w ciągu godzin a nawet dni. Ta druga postać występuje głównie u osób starszych oraz w przypadkach niewydolności układu krążenia. W przebiegu procesu hipotermii początkowo następuje zwiększenie przemiany materii, skurcz naczyń krwionośnych skóry i pojawiają się mimowolne skurcze mięśniowe (drgawki) a następnie po obniżeniu temperatury ciała do 35°C słabnie działalność układów krążenia i oddychania, maleje aktywność mięśni, pojawiają się senność i omamy, w rezultacie śmierć następuje po obniżeniu temperatury organizmu o 5–8°C z powodu niewydolności krążenia (migotanie komór serca) i zahamowania oddychania. Miejscowe działanie niskiej temperatury prowadzi do odmrożeń – najczęściej rąk i stóp, rzadziej podudzi i nosa.
Zima nie sprzyja także prowadzeniu robót budowlanych. Wichury, silne wiatry, opady śniegu i niskie temperatury stanowią dodatkowe zagrożenie, szczególnie groźne przy pracach na otwartej przestrzeni. Istnieje, zatem konieczność zachowania szczególnej rozwagi i ostrożności podczas wykonywania prac budowlanych. Oprócz bezwzględnego przestrzegania przepisów w zakresie stosowania środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, także przed upadkiem osób z wysokości, należy pamiętać o zagrożeniach dla pracowników i osób postronnych (zagrożenie bezpieczeństwa publicznego), jakie stwarzają spadające z wysokości przedmioty (także śnieg czy sople lodu).
Ponadto montaż, eksploatacja i demontaż rusztowań, ruchomych podestów roboczych są zabronione podczas gęstej mgły, opadów deszczu, śniegu, gołoledzi oraz w czasie burzy lub przy wietrze o prędkości powyżej 10 m/s.
Jakie prawa w zakresie ochrony życia i zdrowia daje pracownikowi Kodeks pracy?
W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy, stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w ww. przypadkach. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
