Od 1 stycznia 2025 roku wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do wdrożenia mechanizmu warunkowości społecznej w rolnictwie. Oznacza to, że wysokość wsparcia finansowego dla rolników będzie uzależniona od przestrzegania krajowych przepisów, które implementują określone dyrektywy UE.
W Polsce za realizację tego mechanizmu odpowiada Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), pełniąca funkcję agencji płatniczej. Do jej zadań należy przyjmowanie wniosków od rolników (beneficjentów), kontrolowanie spełniania warunków przyznawania płatności oraz ich wypłata. Nadzór nad ARiMR sprawuje minister właściwy do spraw rolnictwa i rozwoju wsi.
Kontrole przeprowadzane w ramach warunkowości społecznej obejmą zakłady pracy korzystające z dopłat bezpośrednich. Inspekcje w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy będą prowadzone wyłącznie w formie bezpośredniej – nie ma możliwości ich realizacji w trybie zdalnym.
Państwowa Inspekcja Pracy, kontrolując podmioty objęte mechanizmem warunkowości społecznej, będzie uwzględniać przepisy prawa UE wdrożone do polskiego systemu prawnego, w tym do Kodeksu pracy oraz rozporządzeń wykonawczych do art. 237¹⁵ Kodeksu pracy. Podstawę prawną stanowią m.in.:
• Dyrektywa 2019/1152 w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy (obszar: Zatrudnienie);
• Dyrektywa 89/391/EWG dotycząca środków zachęcających do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy (obszar: Bezpieczeństwo i higiena pracy – DYREKTYWA RAMOWA);
• Dyrektywa 2009/104/WE ustanawiająca minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu przez pracowników sprzętu roboczego (obszar: Bezpieczeństwo i higiena pracy).
Zakres kontroli obejmuje wyłącznie podstawowe zagadnienia wynikające z przepisów. Warunkowość społeczna nie odnosi się do szczegółowych kwestii związanych z zagrożeniami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi w środowisku pracy rolniczej – te obszary regulowane są innymi przepisami prawa krajowego.
Zgodnie z załącznikiem IV do rozporządzenia 2021/2115 podczas kontroli Państwowej Inspekcji Pracy będą brane pod uwagę następujące przepisy dotyczące warunkowości społecznej:
|
Obszary |
Mające zastosowanie akty prawne |
Odnośne przepisy |
Wymogi |
|
Zatrudnienie |
Przejrzyste i przewidywalne warunki pracy Dyrektywa (UE) 2019/1152 |
art. 3 |
Warunki zatrudnienia należy przedstawić na piśmie („umowa o pracę”) |
|
art. 4 |
Zapewnienie, aby zatrudnienie w rolnictwie odbywało się na podstawie umowy o pracę |
||
|
art. 5 |
Umowę o pracę należy przedstawić w ciągu pierwszych siedem dni świadczenia pracy |
||
|
art. 6 |
Zmiany w stosunku pracy należy przedstawić w formie dokumentu |
||
|
art. 8 |
Okres próbny |
||
|
art. 10 |
Warunki dotyczące minimalnej przewidywalności pracy |
||
|
art. 13 |
Szkolenie obowiązkowe |
||
|
Bezpieczeństwo i higiena pracy |
Środki zachęcające do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy Dyrektywa 89/391/EWG |
art. 5 |
Przepis ogólny nakładający na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy |
|
art. 6 |
Ogólny obowiązek pracodawców do przyjmowania środków niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zapobiegania zagrożeniom oraz informowania i szkolenia |
||
|
art. 7 |
Usługi w zakresie ochrony i profilaktyki: wyznaczenie jednego lub kilku pracowników do prowadzenia działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy lub zatrudnienie kompetentnych służb zewnętrznych |
||
|
art. 8 |
Podjęcie przez pracodawcę środków dotyczących pierwszej pomocy, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników |
||
|
art. 9 |
Obowiązki pracodawców w zakresie oceny stopnia zagrożeń, w zakresie środków ochronnych i sprzętu ochronnego, rejestrowania i zgłaszania wypadków przy pracy |
||
|
art. 10 |
Informowanie pracowników o zagrożeniach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz o środkach ochronnych i zapobiegawczych |
||
|
art. 11 |
Konsultacje i udział pracowników w dyskusjach na temat wszystkich kwestii związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy |
||
|
art. 12 |
Pracodawca musi zapewnić pracownikom odpowiednie szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy |
||
|
|
Minimalne wymagania w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania przez pracowników sprzętu roboczego Dyrektywa 2009/104/WE |
art. 3 |
Ogólne obowiązki zapewnienia, aby sprzęt roboczy był odpowiedni do wykonywania pracy przez pracowników bez szkody dla ich bezpieczeństwa i zdrowia |
|
art. 4 |
Przepisy dotyczące sprzętu roboczego: musi być zgodny z dyrektywami Unii i ustanowionymi minimalnymi wymogami oraz być odpowiednio konserwowany |
||
|
art. 5 |
Kontrola sprzętu roboczego – sprzęt powinien być poddany kontroli po zainstalowaniu i okresowo kontrolowany przez kompetentne osoby |
||
|
art. 6 |
Sprzęt roboczy stwarzający szczególne ryzyko może być użytkowany jedynie przez osoby, którym przydzielono zadanie jego użytkowania, a wszelkie naprawy, modyfikacje i konserwacja mają być wykonywane przez wyznaczonych pracowników |
||
|
art. 7 |
Ergonomia i ochrona zdrowia pracowników |
||
|
art. 8 |
Pracownicy otrzymują odpowiednie informacje oraz, w stosownych przypadkach, pisemne instrukcje użytkowania sprzętu roboczego |
||
|
art. 9 |
Pracownicy powinni zostać odpowiednio przeszkoleni |